آرامگاه حیقوق نبی (ع) یکی از قدیمی‌‌ترین آثار تاریخی ایران است که در خیابان شهید اشرفی اصفهانی، انتهای خیابان حیقوق نبی (ع) شهرستان تویسرکان قرار دارد.

حیقوق نبی (ع) کیست؟

حیقوق نبی (ع) از پیامبران صاحب کتاب بنی‌اسرائیل و از نسل حضرت موسی (ع) بوده است. نام پدرشان یشوعالیت و نام مادرشان شونامیت بوده است. ایشان بعد از شعیای نبی (ع) مبعوث گردیده و با دانیال نبی (ع) و الیاس نبی (ع) معاصر بوده است.

این پیامبر الهی در زمان خودش نگهبان معبد سلیمان (معبد بزرگ یهودیان) در اورشلیم (بیت‌المقدس کنونی) بوده است و به همین جهت دارای شان و مقام مذهبی خاصی نزد پیروان دین یهود است و نام ایشان در کتاب تورات عهد عتیق که برای یهودیان بسیار معتبر است، ذکر شده است.

راز نام‌ گذاری ایشان

حیقوق یا بنا بر ضبطی دیگر حَبَقّوق به زبان عبری به معنای «در آغوش گرفته شده» است. نهادن این نام بر این فرستاده‌ی خداوند بی‌سبب نبوده است و اندک زمانی بعد از ولادتشان راز این نام‌گذاری برملا می‌شود. ایشان در زمان کودکی از دنیا می‌روند اما به اذن الهی دوباره زنده شده و به حیات خود ادامه می‌دهند. چگونگی این واقعه به دو صورت روایت شده است که هر در هر دو صورت ایشان بعد از مرگ در آغوش گرفته شده و سپس دوباره زنده می‌شود.

عده‌ای از مورخین این گونه نقل کرده‌اند که الیاس نبی (ع)، کودک از دنیا رفته را در آغوش گرفته و از خدای متعال می‌خواهد که او را برگرداند و این دعا در دم مستجاب می‌شود.

نقل تاریخی دیگر این است که مادرشان طفل بی‌جان را در آغوش گرفته، او را در بسترش می‌خواباند. او به عبادت می‌ایستد و پیش از آنکه عبادتش تمام شود، کودک زنده می‌شود.

 

ورود حیقوق نبی (ع) به ایران

یکی از مهم‌ ترین حکومت‌های منطقه‌ میان‌رودان (بین‌النهرین) در هزاره‌ی اول قبل از میلاد، حکومت بابلی‌ها بوده است و یکی از مشهورترین پادشاه بابلی‌ها نام بخت نصر داشته است. او همان کسی است که لشکر بابلی‌ها در سال ۶۱۲ قبل از میلاد به فرماندهی او بر آشوریان غلبه و پایتخت آن ها را تصرف کردند.

در سال ۵۹۷ قبل از میلاد، بخت نصر به اورشلیم حمله کرد و این شهر را به تصرف خود درآورد. در این حمله معبد سلیمان تخریب شد، گروهی از یهودیان کشته شدند و تعداد کثیری از آن ها به اسارت گرفته شده و به شهر بابل، نزدیک بغداد فعلی، انتقال داده شدند. این اسرای یهودی مدتی طولانی (۵۸ ساتل) در بابل زندانی بودند.

در سال ۵۳۹ قبل از میلاد، کوروش هخامنشی پادشاه ایران به بابل حمله کرد، لشکریان بابلی شکست خوردند و بابل تصرف شد. کوروش دستور آزادی زندانی های یهودی را صادر کرده و آن ها را به مهاجرت به بیت‌المقدس تشویق کرد.

یکی از این اسرای یهودی، حیقوق نبی (ع) بود که بعد از آزادی به همراه عده‌ای از پیروانش به بیت‌المقدس باز نگشت. او به ایران مهاجرت کرد و در منطقه‌ی رودآور، تویسرکان امروزی، ساکن شد و در همان منطقه نیز از دنیا رفت.

از چهره‌ی این پیامبر الهی تصویری نقاشی شده موجود است که در موزه‌ی لوور نگه‌داری می‌شود. همچنین تصاویری از ایشان به همراه تندیس‌هایی از سنگ مرمر در موزه‌ی واتیکان موجود است.

تندیس حیقوق نبی در موزه ای در فلورانس

 ساختمان آرامگاه حیقوق نبی (ع) مربوط به دوره‌ی سلجوقیان، قرن 7 هجری قمری، است.

این بنا بدنه‌ ای هشت‌ضلعی شامل هشت ترکه‌ی آجری به عنوان ستون‌های اصلی بنا و سقفی مخروطی‌شکل دارد. ارتفاع این بنا از سطح زمین، دوازده متر است و سقف آن که گنبدی با انحنا و تحدب کم است، از ارتفاع ۷ متری شروع می‌شود و در قسمت انتهای پیشانی بنا، چندین کنگره‌ی آجری برجسته به شکل مثلث دارد.

 

بر روی دیوارهای خارجی، به صورت کاشی‌کاری طاق‌نماهایی برای تزیین ساخته شده است و طرح ستاره‌ داوود (ستاره شش‌ضلعی) که نماد دین یهود است در آن‌ها به کار رفته است.

البته در جریان حفاری‌های انجام شده، بقایای حصار مربع‌ شکلی به همراه پلان چهار برج در اطراف آرامگاه پیدا شده است که به نظر می‌رسد مربوط به بنای سابق بوده و بعید نیست که آرامگاهی قدیمی‌تر از آرامگاه موجود، در این مکان وجود داشته است.